Op 10 augustus 2016 is Jan van Dijk na een kort ziekbed overleden. Jan is bij onze leden bekend als de auteur van degelijke en zeer uitvoerige series over fotohistorische onderwerpen. Zijn eerste bijdrage als vaste medewerker van het Photohistorisch Tijdschrift (10e jaargang, nr. 1, 1987) is getiteld “Microfotografie, ballonnen en postduiven”. Zijn laatste bijdrage vindt u in deze aflevering van PHT, alweer over postduiven, maar nu voorzien van een camera voor het maken van luchtfoto’s.
Jan van Dijk bezocht de ULO-school met wiskunde te Rotterdam. In de volksbuurt waar hij opgroeide was hij de enige. Zijn fenomenale kennis van de geschiedenis van de fotografie heeft hij zich eigen gemaakt door zelfstudie en wel zo grondig, dat hij jarenlang als docent was verbonden aan de Universiteit Leiden. Zijn specialisme: het herkennen van fotografische en fotomechanische procedés. Talrijke studenten kunstgeschiedenis hebben in de loop der jaren zijn werkcolleges gevolgd. Jan heeft zijn kennis ook vastgelegd in een handboek*, waarin hij de historische en moderne procedés en digitale afdruktechnieken uitvoerig behandelt. Het voorwoord is geschreven door Dr Ingeborg Leijerzapf, destijds conservator fotografie bij het Prentenkabinet, thans ondergebracht bij de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Leiden. Jan van Dijk illustreert de noodzaak van het herkennen van fotografische procedés in zijn inleiding aan de hand van een voorbeeld: “De eerste enigszins uitgebreide publicatie van een fabrikant van fotomaterialen met aanwijzingen voor het herkennen van de verschillende procedés was de Kodak brochure F-30, getiteld Preservation of Photographs (Rochester, Eastman Kodak Co. uit 1985). In die brochure zijn tien pagina’s ingeruimd voor het herkennen van verschillende procedés”. In 1983 verscheen een belangrijk werk van Brian Coe: A guide to early photographic processes. In 1986 kwam er op het gebied van determineren weer een uitgave van Eastman Kodak Company: James Reilly, Care and identification of 19th century photographic prints. Dat was een stap voorwaarts, niettemin acht Jan in zijn inleiding genoemde publicaties van rond 1980 weinig informatief en bovendien onnauwkeurig. Jan van Dijk heeft met zijn handboek, maar ook met zijn publicaties in PHT, het best denkbare en complete beeld gegeven van het herkennen van fotografische en fotomechanische procedés. Hij schreef bovendien uitputtend over talrijke andere boeiende onderwerpen.
Luc Verkoren.
*Jan van Dijk, onder redactie van Dr Ingeborg Leijerzapf, Handboek Herkennen Fotografische en Fotomechanische Procedés, historische en moderne procédes en digitale afdruktechnieken, Primavera Pers, Leiden 2011. ISBN 978-90-5997-104-2.
